7. Nunassittarneq, illoqarfimmi avatangiisit aamma inissiat pitsaasut

Kommuunip inoqarfiisa piujuartitsineq aallaavigalugu ineriartortinnerat siunissamut ungasissumut siammasissumillu takorluuinermik piumasaqaatitaqarpoq, tassani inunnut inuunermi najugarnermilu atugassanik pitsaasunik pilersitsissaagut, avatangiisit pinngortitarlu innarlernagit. Ilutigitillugu piujuartitsisumik pilersaarusiorneq aningaasaqarnikkut akisussaasuseqarnermik aamma ilisarnaateqarpoq, tamanna ima isumaqarpoq, iliuusigut pingaarnersiussagigut silatusaartumillu nunasseriaatsinut aamma innuttaasut agguataarnerisa ineriartorneri isigalugit. Illoqarfigut nunaqarfigullu as- sigiinngitsorpassuarnik unammilligassaqarmata, najukkami atugassarititaasut periarfissallu annertoorujussuarmik apeqqutaassapput. Siunissamut pilersaarusiornermi eqikkaakkiartorneq, angallannermi annertunerusumik sillimaniarneq, najugaqarfiit ingerlalluartut aamma illut akornanni inunnermut inissaqarneq qitiutinneqassapput.

Pilersaarusiornermi tunngaviusumik tungaviit

Kommunimi tamarmi tigussaasumik pilersaarusiorneq siunissamut ungasissumut isigaluni pissaaq, taamaasilluta nunasseriaatsit inuiaqatigiillu aaguataarnermikkut ineriartoriaasiat aamma siunissami pisariaqartitat akueriniassagatsigit. Takusinnaavarput, kommumi inoqutigiit amerlassusaat agguaqatigiissillugu appariartortoq, ilutigitillugulu innuttaasut utoqqaat ukiuni aggersuni amerliartorujussuassasut. Taamaattumik pilersaarusiornitsinni aappaqanngitsunut inissianik aappariinnullu meeraqanngitsunut inissianik pisariaqartitsinerup annertusiartornera pingaartittariaqarparput.

Sumi tamani inissiat aserfallatsaaliornissaannik unammilligassaqarpoq, tamannalu ima isumaqarpoq, sanaartukkat naatsorsuutigisamik sivikinnerusumik piusarnerannik. Taamaattumik INI suleqatigalugu kissaatigaarput, inissianik kommunimit aamma Namminersorlutik Oqartussanit pigineqartunik aserfallatsaaliuinermut pilersaarutip suliarinissaa, taamaasilluta atuussinnaaneq sivisuneruniassammat.

Nutaamik sanaartukkanut tunngatillugu, aaqqiissutissat aserfallatsaalioruminartut salliutinniarpagut atortullu nungullaruminaatsut piumasaqaatigalugit, soorlu qisuk qalliutitut atorlugu. Aammattaaq piumasaqaatigissallugu pisariaqassaaq, nutaamik sanaartorneq atortunik piujuartitsisinnaasunik sananeqassasut, aammalu avatangiisit eqqarsaatigalugit sanaartortoqassasoq, taamaasilluta nukimmik atuilluarneq qulakkeerniassagatsigu.

Aammattaaq qulakkiissavarput, inuussutissarsiutit oqimaatsut ineqarfinnut ungasissumut inissinneqarnissaat, taamaasilluni avatangiisit sunnerneqarnerat innuttaasunut illoqarfimmilu inuunermut ajoqutaannginniassammata. Ilulissani kissaatigaarput, aamma siunissaq ungasinnerusoq isigalugu, inuussutissarsiutit oqimaannerusut illoqarfiup qeqqaniit nuunneqarnissaat.

Illoqarfinnut ineriartornermut pilersaarutit

Illoqarfinni inooriaatsip pitsaassusaata piffissamut naleqquttuunissaa, pilersaarusiornerullu siunissami inuiaqatigiit agguataarneranni pisariaqartitanut naapertuunnissaa isumagissavarput.

Ilulissani mittarfimmut aningaasaliissutit ilaatigut nutaanik suliffippassuarnik nassataqassapput taamaasillunilu inissianik pisariaqartitsineq annertusissalluni. Taamaattumik Ilulissat Avannaa pillugu ineriartortitsinissamut pilersaarut suliarisimavarput, Nuuaarsuup Ilulissallu avannaatungaata qanoq sanaartorfigissarnissaannik ineriartortinneqarnissaannillu pilersaarut tigussaasumik imalik, inissianik nakernartunik pilik, inuussutissarsiorneq kiisalu kulturimik sunngiffimmilu sammisassaqartarfiit. Sulissutigissavarput, inissianik assigiinngiiaartunik neqerooruteqartoqarnissaa. Ilulissani innuttaasut 38%-ii kisimiittuupput, tamannalu ima isumaqarpoq, inissiat mikinerusut piumaneqaraluttuinnarnissaannik. Alloriarneq siulleq tassaavoq, sanaartorfissat pioreersut atornissaat, maannalu tasersuup imeqarfiup taartissaanik nassaarnissaq, taamaasilluni imeqarfimmut killeqarfik nikisinneqarsinnaaniassammat. Aammattaaq sulissutigissavarput, aquserngit mittarfimmut nutaamut aqqummik ilaneqarnissaat, taamaasillunilu orninneqarsinnaaneq annertusarniarlugu illoqarfiullu immikkoortortai imminnut atassuserniarlugit.

Illoqarfiup immikkoortortaasa ineqarfiillu uummaarissut ineriartortinnissaat kissaatigaarput, taakkunani inissiat, qitiusumik atuuffiit aamma inuussutissarsiornermi kiffartuussineq sammisassaagallartut, pinnguartarfiugallartut naapittarfiugallartullu atorlugit illoqarfiup immikkoortortaanut sunniutilimmik toqqissisimanermillu pilersitsilluta. Illoqarfiup sumiginnagartaa imaluunniit soqanngitsortaa sunniutilimmik toqqissisimasumillu sammisaagallartut, pinnguartarfiugallartut aamma naapittarfiugallartut aqqutigalugit sunniutilimmik ineriartortitsinermillu pilersitsiniarluni aallartinneqartariaqarput. Aammattaaq aqqusinernut pisuffissiassanut pisuinnaallu aqqutaassaannut piffinnik immikkoortitsisariaqarpugut, taakkua illoqarfiup immikkoortortai atassusersinnaassavaat, pisuinnarnut cykkilertunullu angallannermik isumannaanneq pitsanngorsarlugu kiisa peqqissuseq annertunerulersillugu.

Siunissami pilersaarummi aamma qimmilivinnut inissaq eqqarsaatigissavarput, taakkua ornikkuminartuuniassammata, tamatumani eqqarsaatigalugit masarloqaratarsinnaanera aamma nipimik ajoqusersuisoqarsinnaanera.

Aammattaaq illunik ilusilersuisarnermi politikki ineriartortittariaqarparput, ataqatigiinnermik pilersitsinissaasoq aamma avatangiisinik tigussaasuni killiliussisinnaasoq illoqarfimmillu assigiinngissitaartumik ineriartortitsinermut ilaasinnaasumik. Kulturikkut kingornussarput, tassunga ilanngullugit illut eqqissisitat eriagisassallu, illunik ilusilersuisarnermi politikkip ilaattut ilanngunneqartariaqarput.

Uummannami, Upernavimmi aamma Uummannap, Upernaviup aamma Qaanaap ineriartortinerini sanaartukkat pioreersut eqikkartuussimaneri sapinngisamik tunngavigisariaqarpugut. Inuussutissarsiortut pitsaasunik tunngavissaqarluartittariaqarpagut kiisalu sunngiffimmi peqatigiiffeqarnermilu sammisaqarneq pitsaasunik periarfissaqalersillugit, illoqannginnersanik ataatsimullu inissanik ineriartortitsinikkut. Tamatumani pisariaqarpoq paasiniassallugu, illut atorneqanngitsut sorliit siunertanut nutaanut atorneqaqqissinnaanersut.

Illoqarfiup immikkoortortaanik nutaanik sanaartorfissagissaanermut atatillugu Nukissiorfiit aamma Namminersorlutik Oqartussat suleqatigissavagut. Uummannami Upernavimmilu illoqarfiup immikkoortuinik nutaanik ineriartortitsineq pingaarnertut illoqarfiit avannamut kimmut tungaanut ineriartortinneqassapput, Upernavimmilu nutaamik aqquserniorluta aallartereerpugut, aqqusineq immikkoortumit nutaamit illoqarfiup immikkoortortaanut pioreersumut atassutisiliisinnaasoq. Aaliangersimasumik qaarsoqannginnera peqqutigalugu, Qaanaami misissussarvarput, sumi aamma qanoq pitsarnerpaamik sanaartorsinnaanerluta.

Inissiat pitsaassusaasa qaffannissaat sulissugissavarput, ingammik avannaani, tassani inuit amerlasuut inissiani mikisuni aserfallatsaaliuisimannginneq peqqutigalugu peqqinnanngitsuni najugaqatigiittarput. Ajornanngippat inissiat pioreersut ilaasa iluarsartuunneqarnissaat sulissutigissavarput qulakkeerlugulu, inissiat sanaartorneqarumaartussat angissusaat innuttaasut pisariaqartitaannut tulluuttuunissaat.

Nunaqarfinnut ineriartortitsinermi pilersaarutit

Nunaqarfinni inuuneq pitsaasoq attatiinnarniarparput. Taamaattumik kissaatigaarput najukkami innuttaasut unammilligassaat piukkunnaataallu misissoqqissaarlugillu suussusersinissaat kissaatigaarput siunissaq ungasinnerusoq isigalugu pilersaarusiornissaq siunertaralugu, iliuusissanik aningaasanillu pingaarnersiuinermut iluaqutaasinnaavoq, nunaqarfinnilu avatangiisit tigussaasut pitsanngorsarlugit.

Nunaqarfinni annertunerpaamik inuussutissarsiorneq nunassittarnermut tunngaviliisuuvoq. Taamaattumik tigussaasumik pilersaarusiorneq eqaatsoq pisariaqarpoq, taamaasilluta piniarnermut aalisarnermullu periarfissanik pitsaasunik pilersitsiniassagatta. Nunaqarfippassuit aqqusinilullutillu umiarsuali-villupput. Attaveqaqatigiissaarutit pilersuinermilu periarfissat pitsanngorsarneqarnissaat sulissutiginiarparput, tamanna inuussutissarsiornermik pitsaasumillu inuttut inuunissamut pingaaruteqarluinnarmat.

Sumiiffinni arlalinni atorunnaarnikunik aserfallassimasunillu illuliorfissani pilerinartuni illoqarpoq, tamanna inuunermut pitsaassusaamut sunniuteqarpoq kiisalu avatangiisit tigussaasut misiginerannut pitsaanngitsumik sunniuteqarluni. Taamaattumik periusissiaq, qanoq illuliorfissat atoqqinneqarsinnaanerat nunaqarfinnillu kusassaanissaq pillugu suliariniarparput, taakkununnga ilanngullugit nunaqarfinnut ataasiakkaanut isaterinissamut pilersaarut.