2. Meeqqat ilikkagaqartinnissaannut sinaakkutissat pitsaasut

Inuunerillunilu peqqissumik inuunissamut tunngavigisassaq meeraanerup nalaani assut an- nertussusilimmik pinngortinneqartarpoq, meeraanerullunalaani pifssap ilarujussua meeqqat atuarfanniifusarpoq. Taamaalilluni meeqqat atuarfat ilinniagassanik ilikkagaqarnissaq pillugu sinaakkussiiginnanngilaq, aammali meeqqat inuttut ineriartornerannut, inooqatigiinnermi piginnaasaannut, aammalu inuiaqatigiinni innuttaasutut nunarsuarmi inooqataasutut ingerlaartuunissaannut assut pingaaruteqarpoq. Taamaattumik meeqqat atuarfutitta ineriartortitaanerat iliuuseqarfgiuassavarput, taamaalilluta meeqqat ilikkagaqartinnissaannut atugarissaarnissaannullu pitsaasunik sinaakkutissanik atugarisassanillu pilersitsisinnaassagatta, aammalu meeqqat inuunerminni aallartilluarnissaat qularnaassagatsigu.

Nalinginnarmik perorsarsimassuseq sulianullu tunngasunut piginnaasat

Meeqqat atuarfannut sinaakkutigisat meeqqat atuarfat pillugu Inatsisartut inatsisaannit aaliangerneqarput, ilaatigut taassuma qularnaarlugu atuartut pisarialinnik sulianut tunngasunik piginnaasassanik tamakkuninnga pissarsiaqartinnissaat. Aammali meeqqat inuunermi ingerlatsisinnaanissaminnut piukkunnarsarnissaannut meeqqat atuarfat pingaarutilimmik akisussaafmmik tigummiaqarpoq. Sulianik ilinniagassanik, faginik, tigussaasunik, ”najugaqarfusuni toqqagassatut” neqeroorutaasut tassaapput uagut kommunitut ilinniartitsinermut sunniuteqarnissatsinnut periarfssarput, aammalu nalinginnarmik perorsarsi- massutsimik siuarsaafeqarsinnaafpput, tamak- kunatigut meeqqat inuttut piginnaasanik, soorlu akisussaafmmik ilisimanninnermik suleqatiginnissinnaanermillu imminnik ilinniagaqarsin- naatissammata. Fagit tigussaasut tamakku ineriartortinniarpagut, taamaalilluta meeqqat nutaaliornermik isumalioriaasiannik inerikkiartortitsissagatta, taamaalillutalu ajornartorsiutinik iluarsiiviginnissinnaassusaannik, siunissamilu tamaviaarfssanik naapitsinissaannik ineriartortitsilluta.

Ilinniagassanik ilinniartitsineq naammassisin- naaniarlugu tunngaviusoq tassaavoq inini atuarfusuni ingerlalluartumik savituussutsip attannissaa. Taamaattumik ilinniartitsisugut pisarialinnik ilinniartitseriaatsitsigut piginnaaneqassapput, taamaalillutik atuartut ilinniartitsiviusutut iluserisanut najoqqutassanullu ilaalernissamut tunngavissaqalissammata. Atuartut pifssamut, pisussaafnnut, ileqqorisamut inussiarnernermik sianiginninnermillu iluseqartumut, kiisalu in ooqatigisaminnut isumaginninnernik tunngaviusumik paasinninnissamik ilinniagaqarnissaannut atuarfit aamma akisussaafmmik tigummisaqartut isumaqarpugut.

Aamma meeqqat siusissukkut pinngortitamik takunnissinnaassuseqalernissaat aamma piujuartitsinermik paasisaqarnissaat pingaartuuvoq, taamaalillutik siunissami kinguaariinngortussat nunarsuarmi silap pissusaata allanngorneranik sunnertisimasumik ingerlassaqarnissaminnut atugassinneqassammata. Ilinniartitsinermi pinngortitamik atugaqarnissaq pingaartillugu inississavarput, aamma meeqqat piujuartitsinermut minguissuseqartumullu nuukkiartornermut ilinniartissallutigit, taamaalillutik siunissamik minguitsumik isumalluutinillu isumaginnittuusumik qularnaareqataasinnaassammata.

Taamatuttaaq ilinniartitsinermi teknologiimik atugaqarnerup nukittorsarnissaa aaliangiisuuvoq, taamaalillutik meeqqat teknologiimik paasinnillutillu piginnaaneqalissammata. Siunissami inuiaqatigiinni oqartussaaqataafusuni sulifeqarfmmilu teknologiimi ineriartornerup nassatarisaanik digitalikkut piginnaanilinnik assut pissarsiorfusumi ingerlataqarsinnaanissamut aammalu sulinikkut peqataasinnaanissamut tamanna pisariaqarpoq.

Kommunimut tamarmut ilinniartitsisunik ilinniagaqar- simasunik aggersaaniarnitsigut tamaviaarfeqarpugut. Ingerlatsiviit sinneri peqatigalugit inuttassarsiornermik attassiniarnermillu periusissiamik suliaqarnermi peqataaniarpugut, taamaalilluta meeqqat atuarfini fagitigut ilinniartitseriaatsikkullu inissisimafmmik qafassaasinnaassagatta.

Inooqatigiinnermi naligiinngitsuuneq annikinneq

Inooqatigiinnermi atugarliorneq, qinngasaarinnineq peqqissutsimullu tunngatillugu tamaviaarfgisat ajoraluartumik nunatsinni meeqqat atuarfanni atuartut akornanni annertuumik takusassaapput, iliuuserisalli sammisaqarfgisat ineriartortinnerisigut meeqqat atuarfat inooqatigiinnermi naligiinngitsuunermik annikillisaaqataasinnaavoq.

Atuarnerup nalaa nuannaarnermik, toqqissisimanermikikinnguteqarnermillu malunnartoqarfussaaq, meeqqanilli atuartunik misissuinerup 2018-imeersup (HBSC-p) takutippaa Avannaata Kommuniani meeqqat 35 %-ii qaammatit kingulliit iluini qinngasaagaasimasut. Qinngasaarinninneq meeqqat atugarissaarnerannut imminnillu naleqartinnerannut annertuunik kinguneqarsinnaapput, qinngasaagaasullu atajuartunik tarnimikkut ajoqusernissaminnut aarleqquteqarput.

Taamaattumik kommunimi tamarmi atuarfnnik qinngasaarifunngitsunik peqassaagut. Qinngasaarinninnermut akiuisumik tamatta pigisassatsinnik periusissiamik suliaqassaagut, taamaalillutik ilinniartitsisut assigiinnik sakkussaqalissammata, aammalu qinngasaarinninnerup pinaveersaartinnissaanut unitsinnissaanullu sakkussaqalissallutik.

Atuartuutitta taamaallaat afaannai ullut tamaasa ullaakkorsiutinik nerisarput, 17%-illukaallutik innartarput. Atugarissaarneq peqqissuserlu nerilluarnikkut peqqinnartunillu nerisaqarnikkut ingerlataqatigiipput, nerisassallu atuartut aallutaqarsinnaassusaannut ilikkagaqarsinnaassusaannullu annertuumik pingaaruteqarput. Taamaattumik pifssami takkuttussami nerisassaqartitsinermut maleruagassaq suliarissavarput, taassuma atuarnerup nalaani meeqqat nerisassanik peqqinnartunik inuussutissartaqarluartunillu pissarsinissaat qularnaassavaa, kiisalu sumiifnni tamatuma piviusutigut pisinnaafani kalaaliminertalinnik atuarfmmi nerisassaqartitsinermik aaqqiissutip eqqussinnaanera misissussavarput.

Ukiuni kingulliunerusuni assorsuaq iluatsitsi-viusumikIlulissani atuarfmmi isumaginninnermik siunnersortinik atorfnitsissimavagut. Taakku ilinniartitsisut oqilisaavigaat, ilinniartitsisut ilinniartitsinermik angajoqqaanillu attaveqarnermik annerusumik sammisaqarsinnaalerlutik, atuarfmmili isumaginninnermik siunnersortit meeqqat immikkut pisariaqartitallit sammisarinerullugit ikiorsiinissamik ilalersuipput. Kommunip sinnerani illoqarfnni atuarfnnut atuarfnni isumaginninnermik siunnersortinik atorfnititsinnikkut inooqatigiinnermi atugarliorneq pinaveersaartilugulu annikillisarnissaa sammisariuassavarput, kiisalu perorsaanermiktarnip pissusaa pillugu siunnersuisarfpput, MISI Avannaa annertunerusumik takussaatilerniarparput.

Sullissisarfit akornanni ikaarsaariarnerit toqqissi-simanartut

Ulluunerani neqerooruteqarfmmit atuarfmmut ikaarsaariarneq annertuumik allamut nooria-saarfusinnaavoq,nassataralugit toqqammavissanik, inunnik, piumasaqaatinik naatsorsuutigisanillu nutaanik naapitsinerit. Meeqqat ilaannut ikaarsaariarneq immikkut artornartutut misigineqartarpoq. Taamaattumik ikaarsaariarfup nalaa nukittorsarniarparput, meeqqanullu tamanut atuarfmmik aallartitaqarneq toqqissisimanartoq pitsaasorlu pissarsiaritinnissaa isumagissallutigu. Tamanna ulluunerani meeqqerivitsigut neqeroorutaasunik pitsaasumik oqaloqateqarnissamik, angajoqqaanillu nukittuumik suleqateqarnissamik pisariaqartitsivoq. Taamaattumik atualernissamut piareersarnertut sungiusarneq sapinngisamik siammasinnerpaamik aamma nunaqarfnnut siammartinneqassaaq.

Atuartunit kalaallinit arfneq-marlunnit taamaallaat ataaseq meeqqat atuarfanneereernerup kingorna toqqaannartumik inuusuttut ilinniagarisaannut ingerlaqqittarpoq. Taamaattumik meeqqat atuarfata kingornatigut susoqarnissaanut 10. klassimi atuartut isummernia-leraangata tapersersuinermik ilitsersuussinermillu neqerooruteqarnissarput pingaartuuvoq. 9. aamma 10. klassini ilinniagassanik ilitsersuisarneq aamma ilinniagassanut piareersaatitut ilinniartitsineq annermik sammineqarfussapput. Ilinniagaqarfnnik sulifeqarfnnillu nukittunerusumik suleqatiginninnissamik tamanna pisaria-qartitsivoq,taamaalillutik atuartut sulifnnut takusaasinnaassammata, aammalu siunissaminni periarfssaasunik ilisimannilissammata. Atuartut soraarummeertut soraarummeernerisa kingorna- tigut ukiup tulliani ilinniagassanik ilitsersuisarfup tapersersuisutut kaammattuisutullu attaveqartarneq attatissavaa, taamaalilluni inuusuttuni imaluunniit inuutissarsiutinik ilinniarnernut ikaarsaariarneq meeqqat atuarfannit pissusissamisoortutut sivitsuinertut issammat.