3. Inuit peqqissusaat kikkullu tamarmik atugarissaarnissaat

Innuttaasut atugarissaarnerat peqqissusaallu Avannaata Kommuniata pingaarnerpaatippai. Taamaattumik innuttaasut tamarmik kiffartuunnerisa pitsanngorsarnissaat sulissutigiuassavarput, aammalu innuttaasunut ajornartorsiutilinnut tapersersuinerit ilitsersuisarnerillu pillugit neqeroorutitsialannik peqarnissaaq qularnaarniarparput. Tamanna suliat akimo r-lugit suleqatigiinnissamik, pinaveersaartitsinermik sulianik, aammalu innuttaasut timimikkut tarnimikkullu peqqissusaannik sammisaqarnissamik pisariaqartitsivoq.

IlIlaqutariit qitiutillugit tamakkiisumik isigisumik sullissineq

Ikiorserneqarnissamik pisariaqartitsigaangata innuttaasut pisortat aaqqissuussiviata isit nalaanni naapinnissaat, aammalu inummik tamarmiusumik taassumalu ilaqutarisaanik sulianik isumaginninnerup aallaaveqarnissaa qularnaarniarpagut.

Pinaveersaartitsinermik suliat aqqutigalugit meeqqat inissitat amerlassusaat annikillisinniarpagut. Tamanna iluatsitsivigissagutsigu suliamik isumaginninnermut pullavissaq tamakkiisumik isiginniffilik atugarineqalissaaq, tassani meeqqap isumalluutigisai ilaqutariillu tamarmiusut suli annertunerusumik sammissallutigit. Meeqqat ataasiakkaat imaluunniit taassuma angajoqqaavi kisiisa sammineqassanngillat, meeqqalli attaveqarfigisai tamarmik. Aamma ilaqutariinnut ilitsersuinikkut neqeroorutigisagut nukittorsassavagut, taakkulu annertunermik pitsaanerusumillu atorneqarnissaat qularnaassallutigu, kiisalu nakkutilliisarneq aamma tapersersuinissamut tunngavigisat assigiinngitsut nukittorsassavagut.

Aamma innuttagut ikiorsernissaannut neqeroorutit iliuuseqarnissamullu periarfissat assigiinngitsut tamakku pitsaanerusumik ataatsimut isiginniffissaannik pilersitaqarnissaq pisariaqartipparput. Qaammarsaaneq ilisimatitsinerlu annertunerusoq sammisassavagut, kiisalu innuttaasunik qanoq ikiueriaaseqarnitsinni eqaassuseqarnerunissaq sulissutigissavarput. Tassani kommunip, peqqinnissaqarfiup, politiit qitiusutullu suliaqartut allat akornanni akimuisumik suleqatigiinnerup nukittorsarnissaa aaliangiisuulluinnarpoq, taamaalillutik innuttaasut sullissisarfiit akimorlugit tapersersuinermik, ilitsersorneqarnermik katsorsagaanermillu eqqortumik neqeroorfigineqarsinnaassammata.

Innuttaasunut sanngiitsunut ornittagaqartitsineq tapersersuinissamillu neqerooruteqarneq

Innuttaasut persuttarneqarneq, atornerlugaaneq, angerlarsimaffeqannginneq, allanilluunniit tamaviaarfigisassat malitsigisaannik inooqatigiinnermi ajornartorsiutillit kommunimit illersorneqarnissamik ikiortissarsiornissamillu periarfissaqassapput. Tassaniipput siunnersuisarneq ilitsersuisarnerlu, aammali timitalittut toqqissisimanartutut toqqammavissatut ilusilinnik neqeroorutit.

Toqqissisimanartumik siniffissaqarneq tassaavoq inuup tunngaviunerpaasutut pisariaqartitaasa ilaat, innuttaasut peqqissusaannut assorsuaq pingaaruteqartoq. Taamaattumik innuttaasunut ajornartorsiuteqartunut immikkullu ittunik pisariaqartitaqartunut orniguttarfissanik unnuisarfiugallartunillu peqarnissaq sulissutiginiarparput. Sumiiffinnik amerlanernik angerlarsimaffinni pisoqarneranut atatillugu atorneqarsinnaasunik pisariaqartitsisoqarpoq.Aamma innuttaasut angerlarsimaffeqanngitsut pineqaatissinneqartut inissiisarfianni unnuiffissaqarsinnaaneq siunertaralugu pinerluuteqartarnerannik assersuutissaqarpoq. Ajornartorsiutip ilaanik ikiorsiisinnaasutut naatsorsuutigineqartumik kommuni orniguttarfimmiksiullermik qanittukkut pissarsissaaq.Aamma innarluutillit orniguttarfissaannik innarluutilinnullu atortorissaarutitsialannik kommunimi illoqarfiit tamarmik pissarsiaqarnissaat sulissutiginiarparput. Aamma utoqqaat namminneq angerlarsimaffimminni qanorluunniit sivisutigisumik kissaatigisamittut najugaqarsinnaanissaat kissaatigaarput. Taamaattumik angerlarsimaffimmi ikiuisarneq aamma ulluunerani ingerlatsivinni neqeroorutit aqqutigalugit tapersersuinissamut periarfissaatigut nukittorsarniarpagut. Aamma utoqqarnut najugassiatsialannik sanaartortoqarnissaq sulissutigissavarput, aammalu inuit namminneq najugaqarfigisaat pitsorluttunut pitsanngorsaavigineqarsinnaaneri pillugit misissuiniarpugut. Innarluutilinnut, utoqqarnut pitsorluttunullu inissianik naleqquttunik sanaartortoqarnissaq pillugu INI oqaloqatiginiarparput suleqatiginiarlutigulu.

Inuusuttut inersimasullu akornanni atornerluinerit angerlarsimaffeqannginnerillu kommunimi ajornartorsiutaavoq annertusiartortoq, nassataralugit killup tungaanut malitsigisatut sunniutit arlallit, ilaallutik tarnikkut nappaateqarnerit aningaasaqarnikkullu ajornartorsiuteqarnerit. Ullumikkut inersimasunut ajornartorsiuteqartunut katsorsaanissamut neqeroorutit amigaataapput, taamaattumillu inersimasunut suleriusissaq suliariniarparput, taamaalilluta pinaveersaartitsinermik suliaqarneq ilitsersuinermillu neqeroorutit aqqutigalugit innuttaasut eqqortiasut tamakku annertunerusumik isumassorsinnaassagatsigit.

Timikkut tarnikkullu peqqissusermiksiuarsaaneq

Ullutsinni Kalaallit Nunaanni innuttaasuni peqqissutsikkut annertuunik unammilligassaqarpoq, ilaatigut inooriaatsip kingunerisaanik nappaatit pualaarnerullu annertusiartuinartumik takkussaalernerannik takussutissartaqartunik. Aamma tarnikkut peqqissutsikkut ajornartorsiortoqarpoq, tamannalu imminortarnerit amerlassuserujussuisigut takuneqarsinnaavoq. Katsorsaaneq pingaarnertut peqqinnissaqarfikkut isuma-gineqartarpoq, kommunitulli pinaveersaartitsinissamik suliat annertunerusumillu qaammarsaanerit aqqutigalugit innuttaasut taakku aamma taper-s ersorsinnaavagut.

Assersuutigalugu imminut ikiorsinnaalernermut ikiuisarneq neqeroorutiginiarparput, tassalu innuttaasut imminnut ikorfartoqatigiittut kattussuussinnaanissaannut pitsaasunik sinaakkutissanik pilersitsinikkut. Ininik atukkiisinnaavugut, aammalu aallartisarneq aaqqissuussinerlu ikiuiffigisinnaallutigit, taamaalillutik assersuutigalugit imminornissaminnik eqqarsaateqartut, kræftimik eqqugaasut, atornerlugaasimasut allallu pisariaqartitallit naapinnissamut imminnullu tapersersornissamut sinaakkutissanik pitsaasunik pilersitsisinnaassammata.

Peqqissusermi naligiinngitsuuneq annikillisarniarparput. Suliaq tamanna peqqinnissaqarfiup nukittorsakkamik suleqatiginissaanik assut aaliangerneqartussaavoq. Tamanna ilaatigut annertunermik qaammarsaanermik, ilaatigullu inunnut inooriaatsimikkut ajornartorsiutilinnut, soorlu pualavallaarnermik pujortartarnermillu katsorsaanermi neqeroorutissanik amerlanerusunik pisariaqartitsivoq.

Kalaallit Nunaata 2030 tikitsinnagu nunarsuarmi timersorfiunerpaatut inissinnissaanik Kalaallit Nunaanni Timersoqatigiit Kattuffiata anguniagaa tapersersorniarparput. Tamanna ilaatigut peqatigiiffiit unnukkullu atuartitsinermi neqeroorutit tapersersorneratigut, kiisalu kommunimi timersornikkut atortussanik pitsaanerusunik sulissuteqarnikkut iliuuseqarfigissavarput.

Kommunip pilersaarutaani makku suliaqarfiussapput:

  • Ajornartoortoqartillugu inissianut, qimarnguinnut isumaginninnermilu inissianut nunaminertaqartitsinissaq
  • Timersortarfiit pioreersut qanoq inneri iluarsaallugit nutaanillu pisaarnissamut pisariaqartitsineq qulaajarlugu

Immikkoortunik suliaqarnermi makku sammineqassapput:

  • Angerlarsimaffeqanngitsut unnuisarfissaa pillugu najoqqutassaliorneq iliuusissatullu pilersaarusiorneq
  • Utoqqarnut inissianik isumaginninnermilu inissiat naammattut qulakkeernissaat anguniarlugit Inissiaatileqatigiiffik INI-mik suleqateqarneq
  • Kommunip, peqqinnissaqarfiup, politiit allallu katsorsaanissamik neqerooruteqartut akornanni suleqatigiinnerannik suleriuseqarnerannillu nukittorsaaneq
  • Atornerluisuunermut ajornartorsiutit angerlarsimaffeqanngitsuunerlu pinaveersimatinniarlugit inersimasut pillugit politikkimik suliaqarneq pinaveersimatinniarlugit inersimasut pillugit politikkimik suliaqarneq
  • Innuttaasunik kiffartuussivinni illut atorneqartut pitsanngorsarlugit, innuttaasunut innarluutilinnullu atoruminarsarlugit
  • Isumaginnittoqarfiup susassaqarfiini assigiinngitsuni periusissiorneq